Νεολιθικά σπήλαια και οικισμοί στα Δωδεκάνησα
Eπιφανειακές έρευνες που έγιναν την τελευταία χρόνια μαζί με δύο ανασκαφές σε σπήλαια της Ρόδου και δύο ανασκαφές σε ανοιχτές θέσεις πρόσθεσαν ένα πλούτο προϊστορικού υλικού στο ήδη γνωστό και τοποθέτησαν τη μελέτη της προϊστορίας της
Δωδεκανήσου σε νέα πλαίσια. Μετά από μία συστηματική έρευνα μεταξύ των ετών 1976 και 1980 στα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου και ανασκαφές σε τρεις θέσεις (Γυαλί, Λέρος και Αλιμνιά) παρουσιάζεται σήμερα μία αρκετά πυκνή κατοίκηση που έχει ομοιότητες με την ΄Υστερη Χαλκολιθική της Ανατολίας και τη Νεότερη Νεολιθική του κεντρικού Αιγαίου (Σάμψων 1987)
Μία ευκρινής στρωματογραφία στα σπήλαια της Ρόδου επέτρεψε τη διαίρεση της Νεότερης Νεολιθικής σε τέσσερεις φάσεις (Νεότερη Αιγαιακή Νεολιθική 1-4) σύγχρονες με τις 4 φάσεις της ΄Υστερης Χαλκολιθικής της Ανατολίας και τη Νεότερη Νεολιθική της ηπειρωτικής Ελλάδας
Η παλαιότερη φάση κατοίκησης παρουσιάζεται στο κατώτερο στρώμα του σπηλαίου Καλυθιών (με λίγα όστρακα που έχουν ομοιότητες με τον πολιτισμό του Hacilar και Catal Huyuk της Ανατολίας (Μellaart 1966, 1970). To στρώμα αυτό χρονολογείται γύρω στο 5700-5600 π.Χ. Στις Καλυθιές η φάση Ι είναι σύγχρονη με την αρχή της ΝΝ Ι της ηπειρωτικής Ελλάδας (5300/5200-4900/4800 π.Χ.). Παχιά στρώματα δείχνουν συνεχή κατοίκηση για μακρό διάστημα. Στη φάση Ι η κεραμεική είναι τριών ειδών: άβαφη, στιλβωτή και γραπτή. Η γραπτή κεραμεική (λευκό σε σκοτεινό) είναι γνωστή στο χώρο του Αιγαίου (Σάμος, Χίος, Λήμνος, Μύκονος, Σάλιαγκος), και στην Ανατολία. Στη φάση ΙΙ υπάρχει στιλβωτή μονόχρωμη κεραμεική και γραπτή αλλά παρουσιάζονται νέοι τύποι αγγείων. Στη φάση ΙΙΙ υπάρχουν μονόχρωμα και γραπτά όστρακα με ερυθρό επίχρισμα.
Υπάρχει μεγάλος αριθμός λίθινων σκευών (μυλόλιθοι και τριπτήρες) και αφθονία οψιανού, κυρίως από τη Μήλο (80%), Το υλικό αυτό μελετάται αυτή τη στιγμή από τον καθ. J. Kozlowski του πανεπιστημίου της Κρακοβίας. ΄Ένα πλήθος από οστά ζώων περιλαμβάνει όλα τα γνωστά κατοικίδια (πρόβατο, κατσίκι, χοίρος, βοοειδή) αλλά και άγρια ζώα όπως ελάφια. Σε όλα τα στρώματα του σπηλαίου βρέθηκαν οστά και δόντια ανθρώπινα που φανερώνουν ότι εκεί γίνονταν πρωτογενείς ή δευτερογενείς ταφές.
Το σπήλαιο Κούμελο βρίσκεται σε βραχώδη περιοχή κοντά στο χωριό Αρχάγγελος. Λεπτές στρώσεις αποθέσεων του νερού χωρίζουν νεολιθικά στρώματα με δάπεδα και φαίνεται ότι το σπήλαιο είχε χρησιμοποιηθεί σποραδικά. Η στρωματογραφία και στις δύο τομές που ανοίχθηκαν ήταν εξαιρετική και έγινε δυνατό να χωριστούν δύο φάσεις κατοίκησης. Η παλαιότερη (φάση Ι) αντιστοιχεί στη φάση ΙΙ των Καλυθιών (Νεότερη Αιγαιακή Νεολιθική 3) και η νεότερη (φάση ΙΙ) στη Νεότερη Αιγαιακή Νεολιθική 4. Τα νεολιθικά στρώματα καλύπτονται από παχύ στρώμα ηφαιστειακής τέφρας η οποία μετά από αναλύσεις φαίνεται να προέρχεται πιθανώς από τη Σαντορίνη (Galloway et al. 1991). H τέφρα φαίνεται ότι εισήλθε στο σπήλαιο από την είσοδο και από οπές στην οροφή μετά από μία ξαφνική νεροποντή.
ΟΛΑ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΝΤΑΙ ΣΕ ΕΡΕΥΝΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (ΤΜΗΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)
